Stres – sprzymierzeniec czy groźny przeciwnik?

„Nie chodzi o to, by pozbyć się stresu. Chodzi o to, by nauczyć się z nim współpracować” – Kelly McGonigal, amerykańska psycholożka zdrowia, wykładowczyni na Uniwersytecie Stanforda, autorka bestsellerowej książki Siła stresu. Jak stresować się mądrze i z pożytkiem dla siebie. Celem tego artykułu jest zbudowanie w oczach czytelników nieco innego wizerunku takiego zjawiska jak stres, jednocześnie nie ignorując jego szkodliwego wpływu na pracowników i organizacje.

Stres w środowisku pracy to zjawisko powszechne i nieuniknione. Hans Selye – uważany za ojca współczesnej teorii stresu – powiedział, że „całkowita wolność od stresu to śmierć”. Dla wielu osób stres kojarzy się z presją, wypaleniem i chorobami. Jednak coraz więcej badań wskazuje, że stres może być także siłą napędową rozwoju, motywacji i innowacyjności.

Działy HR, menedżerowie i liderzy zespołów stają dziś przed ważnym pytaniem: czy stres należy wyeliminować, (co jak wiemy nie jest możliwe) czy może nauczyć się z niego korzystać?

Przyjrzyjmy się temu bliżej w tym artykule.

Czym jest stres? Definicja i rodzaje

Stres to fizjologiczna i psychologiczna reakcja organizmu na wymagające sytuacje – proces poznawczo-fizjologiczny, w którym jednostka postrzega, że wymagania przekraczają jej zasoby, co zagraża dobrostanowi i wywołuje reakcję emocjonalną i fizjologiczną.

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje stresu:

Eustres (stres pozytywny) – mobilizuje do działania, pomaga osiągać cele, zwiększa efektywność.

Dystres (stres negatywny) – przeciąża organizm, obniża wydajność, prowadzi do wypalenia i problemów zdrowotnych.

Dla liderów zespołów oznacza to jedno: nie każdy stres jest zły, ale zbyt duża jego ilość – szczególnie bez odpowiedniego wsparcia – może prowadzić do poważnych konsekwencji. Jednak to, czy dana sytuacja wywołuje eustres (pozytywny stres), czy dystres (negatywny stres), jest kwestią indywidualną – zależy od osobistego odbioru, zasobów, doświadczenia i interpretacji sytuacji przez daną osobę.

Kiedy stres wspiera, a kiedy szkodzi? – rola nastawienia i środowiska

Wspomniana już we wstępie, psycholożka Kelly McGonigal podkreśla, że nie sam stres jest szkodliwy, lecz nasze przekonania na jego temat. Badanie na ponad 30 000 dorosłych Amerykanów wykazało, że osoby doświadczające dużo stresu i wierzące, że stres szkodzi zdrowiu, miały o 43% wyższe ryzyko zgonu. Z kolei osoby z dużym stresem, które nie uważały go za szkodliwy, nie miały podwyższonego ryzyka, a nawet miały je niższe niż osoby z niskim stresem. (Keller, Litzelman i in., 2012, „Does the perception that stress affects health matter?”).

To badanie sugeruje, że:

Nie stres sam w sobie zabija, ale przekonanie, że jest szkodliwy.

Nastawienie (mindset) wobec stresu wpływa na zdrowie fizyczne.

Pozytywne nastawienie do stresu zmienia reakcję organizmu – występuje mniejsza szkodliwość wpływu na układ sercowo-naczyniowy, zwiększa się produkcja oksytocyny wspierającej relacje i regenerację.

Stres szkodzi, gdy:

Jest przewlekły, nieprzerwany i niekontrolowany.

Brak jest wsparcia i możliwości regeneracji.

Kultura pracy opiera się na presji, rywalizacji i braku transparentności.

Obowiązuje brak zaufania, niesprawiedliwość lub nadużycia ze strony liderów.

Stres działa korzystnie, gdy:

Jest krótkotrwały i mobilizujący.

Towarzyszy mu poczucie sensu i wpływu na sytuację.

Organizacja i liderzy zapewniają wsparcie psychologiczne i otwartą komunikację.

Pracownik ma poczucie sprawczości i możliwości regeneracji.

Wpływa na rozwój kompetencji i odporności psychicznej.

Wyzwania i skutki przewlekłego stresu w miejscu pracy

W Polsce, według badań Sedlak & Sedlak, ponad 60% pracowników deklaruje wysoki lub bardzo wysoki poziom stresu w pracy. Nastąpił wzrost zwolnień L4 z powodu zaburzeń psychicznych w ostatnich latach.

Według badań ZUS, w 2024 roku liczba zwolnień lekarskich z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania przekroczyła 1,6 mln, co oznacza wzrost o 13,8% w stosunku do roku 2023. Łączna liczba dni absencji w tym okresie wyniosła 30,3 mln dni, czyli o 16,2% więcej niż w 2023 roku (wówczas było 26,1 mln dni).

Mowa konkretnie o zwolnieniach lekarskich z tytułu schorzeń sklasyfikowanych w ICD-10 jako F00–F99, czyli:

zaburzenia psychiczne (np. depresja, lęki, schizofrenia),

zaburzenia zachowania (np. reakcje na ciężki stres, wypalenie zawodowe).

Negatywne skutki stresu pracowników dla organizacji obejmują:

Spadek efektywności i jakości pracy.

Wzrost absencji i rotacji.

Pogorszenie relacji i spadek zaangażowania.

Rosnące ryzyko wypalenia.

Rola liderów i działów HR w zarządzaniu stresem

Zarządzanie stresem to już nie tylko indywidualna sprawa, ale strategiczny obszar działania HR i menedżerów. Liderzy kształtują kulturę organizacyjną i mają realny wpływ na to, jak pracownicy przeżywają stres.

Kluczowe obszary działania:

Edukacja i podnoszenie świadomości – szkolenia o mechanizmach stresu i radzeniu sobie z nim.

Budowanie kultury otwartości – normalizowanie rozmów o emocjach i stresie.

Tworzenie warunków do regeneracji – równowaga między pracą a życiem osobistym.

Wsparcie strukturalne – dostęp do programów wellbeing-owych, coachingu, mentoringu i terapii.

Jak wspierają pracowników liderzy i firmy? Przykłady dobrych praktyk

Google: Programy mindfulness, coaching wewnętrzny, otwarta komunikacja.

SAP: Global Mindfulness Practice dla 8 000 pracowników.

Microsoft: „Wellbeing days” – dodatkowe dni wolne na regenerację.

Polskie firmy IT i fintech: Budżety wellbeingowe na jogę, psychologa, rozwój osobisty.

Program Med-Stres (SWPS): Interaktywne ćwiczenia poznawczo-behawioralne dla zdrowia psychicznego.

PKO BP, BNP Paribas: Kompleksowe programy wellbeingowe, warsztaty, coaching.

Rekomendacje dla HR i liderów – co zrobić już dziś?

Zbadaj źródła stresu w firmie przez anonimowe ankiety i rozmowy.

Organizuj szkolenia kompetencyjne z zarządzania stresem i odporności psychicznej dla pracowników i menedżerów.

Buduj odporność psychiczną zespołów poprzez rozwój umiejętności samoregulacji, elastyczności i regeneracji.

Twórz elastyczne środowisko pracy: hybrydowe modele, przestrzenie do odpoczynku, regularne przerwy.

Wdrażaj polityki antywypaleniowe – monitoruj przeciążenia, promuj urlopy i dbanie o wellbeing.

Szkolenia kompetencyjne z wellbeingu i efektywności osobistej

Firmy, które wdrażają programy rozwojowe w obszarze psychicznej odporności, obserwują:

wzrost energii i zaangażowania w zespole,

spadek absencji i rotacji,

poprawę komunikacji i relacji,

lepsze zarządzanie zmianą i presją,

wzrost efektywności osobistej pracowników i liderów.

Nie chodzi jednak o szybkie „warsztaty antystresowe”, ale o merytoryczne, kompetencyjne podejście, oparte na psychologii, neurobiologii i praktyce biznesowej.

Właśnie tak zostało zaprojektowane nasze szkolenie „Zarządzanie stresem i budowanie rezyliencji” – dedykowane firmom, które chcą wspierać swoich pracowników w sposób konkretny i długofalowy.

To praktyczny program, który uczy:

Świadomego rozpoznawania i zarządzania stresem jako zasobem.

Techniki samoregulacji nerwowej.

Budowania odporności psychicznej i emocjonalnej elastyczności.

Efektywnej komunikacji o emocjach w zespole.

Podsumowanie

Stres nie musi być naszym przeciwnikiem. To, jak go postrzegamy i jak umiejętnie nim zarządzamy, ma realny wpływ na zdrowie, efektywność i wellbeing pracowników. Może wspierać rozwój, pobudzać kreatywność i wzmacniać zespoły – o ile umiemy nim zarządzać i tworzyć odpowiednie warunki do jego konstruktywnego przeżywania.

Czas zatem spojrzeć na stres nie jak na wroga, ale jak na narzędzie. Proponuję kilka przykładowych działań, które możesz poszerzyć o własne inicjatywy i pomysły.

Zainicjuj rozmowę o stresie w Twojej firmie.

Zbuduj świadomość tego, że to my sami nadajmy istotność danemu stresorowi.

Zorganizuj warsztaty lub webinary dla menedżerów nt. stresu jako energii do działania. Jako inspirację możesz wykorzystać wskazówki Kelly McGonigal.

Zaplanuj audyt warunków pracy pod kątem źródeł stresu.

Zadbaj o to, aby stres nie był tabu – ani dla Ciebie, ani dla Twoich zespołów.

Inne Twoje wartościowe pomysły….

Masz pytania? Umów się na bezpłatną konsultację – wypełnij krótki formularz i zyskaj praktyczne wskazówki!

Znana mi jest treść Polityki prywatności i ją akceptuję. Poinformowano mnie kim jest administrator danych, w jakim celu dane będą przetwarzane i jakie prawa mi przysługują.

Please leave this field empty.

Δ

Co nas wyróżnia?

Eksperckie know how

Z nami korzystasz z dostępu do wiedzy merytorycznej na najwyższym międzynarodowym poziomie. Dzięki szkoleniom i działaniom wdrożeniowym zwiększasz efektywnośc swojej kadry.

Nowoczesne formy rozwojowe

Zyskujesz lepszy zwrot z inwestycji oraz trwalszy efekt działań rozwojowych. Co więcej, w formie dostosowanej do upodobań przedstawicieli wszystkich pokoleń.

Kompleksowość z orientacją na cel

Pod jednym dachem znajdziesz szeroką ofertę tematyczną oraz bardzo zróżnicowane metody, narzędzia i formy edukacyjne. Naszą ambicją jest takie doposowanie tego rozwojowego mixu, aby z łatwością realizować wszystkie cele.

FAQ