Mamy tu KREATYWNEGO!?

Kreatywność to pojęcie w świecie biznesu dość powszechnie używane, a na pewno pożądane. Człowiek kreatywny, proponujący nieszablonowe podejście to swego rodzaju geniusz naszych czasów. Kreatywne podejście kojarzone jest z innowacyjnością, twórczym rozwiązywaniem problemów, podnoszeniem efektywności działań, a w efekcie przewagą konkurencyjną
i zyskiem.

Wyjaśnienie pojęcia „kreatywność” wymaga pewnej wnikliwości i cierpliwości. W użyciu oraz literaturze pojawia się wiele definicji oraz synonimów tego pojęcia. Krzysztof Szmidt, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Zakładu Pedagogiki Twórczości w Katedrze Badań Edukacyjnych, autor wielu projektów i książek dotyczących twórczości, starannie przedstawił historię i współczesne rozumienie takich pojęć jak: kreatywność, twórczość, pomysłowość w swojej książce „Pedagogika twórczości” – zachęcam bardziej dociekliwych czytelników.

Definicja pojęcia potrzebna do naszych rozważań – cytując za powyższym autorem: kreatywność to zdolność człowieka do w miarę częstego generowania nowych i wartościowych wytworów (rzeczy, idei, metod działania itp.). Zwróćmy uwagę na dwa elementy definicji. Nowych oraz wartościowych, czyli cenniejszych od tego co było do tej pory. Zatem człowiek kreatywny to ktoś, kto potrafi generować pomysły
i niestandardowe rozwiązania, które usprawniają, ulepszają, czy upiękniają obecne. Drugi element to „zdolność człowieka”. Ken Robinson, lider w dziedzinie rozwoju kreatywności, znany z publikacji dotyczących edukacji i koniecznych w niej zmian, pisze: Gdy ludzie mówią mi, że nie są kreatywni, zakładam, że jeszcze nie wiedzą, co to znaczy. Faktyczne, osobiście również często spotykam się z osobami, które twierdzą, że nie są kreatywne i już nie będą. Tymczasem „kreatywność” nie jest talentem, a celowym procesem ukierunkowanym na poszukiwanie oryginalnych pomysłów, a słowo „zdolność” mówi, że można ją pobudzać i rozwijać.

Stosunkowo łatwo np. poprzez trening kreatywności, system ćwiczeń indywidualnych i grupowych, można odblokować potencjał w obszarze trzech czynników, wpływających na ilość i jakość pomysłów:

• płynności – zdolność do wytworzenia w określonym czasie wielu pomysłów,
• giętkości – zdolność do tworzenia zbioru zróżnicowanych pomysłów i zmiany kierunków poszukiwań rozwiązań,
• oryginalności – unikalność, nowatorstwo, niekonwencjonalność pomysłów, wychodzenie poza narzucające się rozwiązania, jednocześnie sensowne w danym kontekście.

Oznacza to, że kreatywność możemy wspierać osobiście dla siebie, ale także, np. jako menadżerowie, budować kulturę sprzyjającą i rozwijającą kreatywność pracowników. Jak to zrobić?

Ostatnie 50 lat badań nad kreatywnością już dawno pozwoliło określić główne zasady sprzyjające jej rozwojowi i efektywności. Początkowo opieraliśmy się na obserwacji behawioralnej i analizie wyników pracy uczestników. Wraz z rozwojem uzyskaliśmy możliwości obserwowania „na żywo” działania ludzkiego mózgu. Obserwując mózg w trakcie wykonywania takich zadań, jak: tworzenie historii, projektowanie, wskazanie dużej ilości zastosowań konkretnego przedmiotu, improwizacje muzyczne, czy rozwiązywanie testów odległych skojarzeń (narzędzie skonstruowane do pomiaru zdolności twórczych wykorzystywane
w badaniach mózgu w trakcie procesów twórczych, Jung-Beeman 2004) wyniki stały się bardziej dokładne,
a wnioski precyzyjnie oddają to czego potrzebujemy, by być kreatywnymi.

Wspólny wniosek sprowadza się do stwierdzenia, że za kreatywność odpowiadają zdrowo funkcjonujące obwody neuronalne, a niebagatelny wpływ na ilość i jakość pomysłów ma:

skupienie na zadaniach twórczych – zwolnienie uwagi, zrozumienie problemu, możliwość zadania dodatkowych pytań, oderwanie od innych zadań;

dobra atmosfera, grupowy klimat tzw. ludyczność – sprzyjająca kreatywności indywidualnej oraz wzajemnemu podchwytywaniu, rozwijaniu i uzupełnianiu pomysłów w grupie. Osoby w dobrym nastroju, mające poczucie bezpieczeństwa rozwiązują więcej zadań i generują więcej rozwiązań;

wzmacnianie, zachęcanie do budowania tzw. „sieci możliwych wędrówek” – tzn. wzmacnianie własnej przestrzeni intelektualnej, w ramach której dokonujemy eksploracji poszukując nowych rozwiązań. Często w ten sposób działają olśnienia – tworzymy nowe połączenia w ramach posiadanej wiedzy. Co ciekawe, im szerszą mamy wiedzę i bardziej zróżnicowaną, tym lepiej, nietuzinkowe pomysły wiążą się często z wiedzą
i doświadczeniami poza-biznesowymi.

optymalny poziom neurotransmiterów, głównie dopaminy – „Dotychczas uważano, że dopamina reguluje przyjemność oraz układ nagrody i jest uwalniania, gdy uzyskujemy coś dającego nam satysfakcję, ale w rzeczywistości najnowsze dowody naukowe wskazują na to, że ten neurotransmiter zaczyna działać już wcześniej i właściwie zachęca nas do aktywności” – mówi Merce Correa z Universitat Jaume I of Castellón. Tak więc ważne jest, aby dbać o jej wysoki poziom wśród pracowników.

Zatem: jak zwiększyć poziom kreatywności pracowników?

Odpowiadając na podstawie przeanalizowanych wyników badań:

1. Zachęcaj do zdobywania nowej wiedzy, doświadczeń, niekoniecznie związanych z głównym obszarem działalności biznesowej pracownika. Doceniaj to, że pracownicy mają hobby, działają społecznie; zachęcaj do dzielenia się tymi doświadczeniami w zespole – pomagaj budować odnośniki, które będą mogli łączyć w takcie twórczej pracy. Dbaj o różnorodność zespołu, czas na rozmowy, spotkania „nie zawsze na ważny temat”.
2. Rób przerwy kreatywne, dawaj twórcze wyzwania swoim ludziom – w podręcznikach znajdziesz przykładowe ćwiczenia rozwijające kreatywność. Takie krótkie chwile „wytchnienia” sprzyjają olśnieniom i wybijają mózg z linearnego myślenia. Powodują również, że po chwili przerwy wracamy do pracy bardziej skupieni.
3. Pamiętaj, że odpoczynek i czas na załatwienie osobistych spraw jest ważny dla utrzymywania wysokiego poziomu dopaminy oraz skupienia na zadaniu. Regeneracja sił to kluczowy warunek efektywności.
4. Buduj dobrą atmosferę, wzbudzaj pozytywny nastrój w ludziach. Bezpośrednio konfrontuj się z negatywnymi postawami i narzekaniami, słuchaj, ale przede wszystkim działaj. Lider jest kluczowym twórcą emocji panujących w grupie (D. Goleman).
5. Wprowadź do zespołu metodologię dotyczącą kreatywności i twórczego rozwiazywania problemów. Stosuj ją!
6. Kibicuj, wspieraj i chwal! 

Literatura:

1. Oblicza umysłu. Ucząc się kreatywności.; wyd.2, Ken Robinson, Elemnet, 2016
2. Inteligencja emocjonalna, Daniel Goleman, Media Rodzina, 2009
3. Szmidt K.J., Trening kreatywności. Podręcznik dla pedagogów, psychologów i trenerów grupowych, Helion/ONE Press, Gliwice 2008
4. Nęcka, E., Orzechowski, J., Słabosz, A., Szymura B., Trening twórczości., GWP, Gdańsk 2005
5. Agata Sobków, Anna Połeć, Czesław Nosal: Konstrukcja i walidacja polskiej wersji testu odległych skojarzeń; Studia Psychologiczne. T. 54 (2016), z. 2, s. 1–13 pl issn 0081-685x doi: 10.2478/v1067-010-0152-2
6. Mózg lidera: M. von Hecke, L. Callahan, B.Kolar, K. Paller, Co&Me publishing, Warszawa 2017