Czym jest wypalenie zawodowe? Jak mu zapobiegać? Czy można go uniknąć?

Wypalenie to efekt długotrwale działającego stresu. W wyniku utraty możliwości radzenia sobie ze stresem rozpoczyna się wieloetapowy proces zaniku sił, zaangażowania, radości z pracy i motywacji, a nawet dobrej opinii o sobie samym jako pracowniku.

Osoby wypalone doświadczają nasilającego się uczucia wyczerpania emocjonalnego, psychicznego, jak i fizycznego, choć wypalenie – szczególnie w fazach początkowych – nie jest widoczne dla zewnętrznego obserwatora. Jeżeli nie zostaną podjęte odpowiednie kroki – osoby wypalone mogą trwale utracić swoją efektywność.

Wypalenie zagraża Ci wówczas, gdy:

• nie potrafisz odmówić przyjęcia na siebie dodatkowych zadań, obowiązków;
• przez długi czas działałeś pod wpływem silnej presji;
• przyjęte przez Ciebie standardy nakazują Ci wykonywać wszystko samodzielnie, bez delegowania zadań podwładnym czy współpracownikom;
• stawiasz sobie zbyt wiele zadań na długi okres;
• przez długi czas udzielałeś zbyt wielkiego wsparcia emocjonalnego innym osobom;
• byłeś zbyt idealistycznie nastawiony do swojej pracy lub doznałeś silnego rozczarowania;
• odkryłeś, że nie jesteś traktowany sprawiedliwie;
• uważasz, że zbyt dużo z siebie dajesz, a zbyt mało otrzymujesz w zamian;
• nie masz swobody działania, jesteś nadmiernie kontrolowany;
• Twój system wartości stoi w sprzeczności z tym, co jest praktykowane w firmie.

OBJAWY WYPALENIA

Objawów wypalenia jest ponad sto – obejmują zarówno sferę psychiczną (odczucia, sposób myślenia o sobie i innych, motywację, procesy decyzyjne), jak i sferę fizyczną (sposób zachowania – np. wycofanie się lub konfliktowość, złe samopoczucie).

Objawy zazwyczaj pojawiają się i narastają powoli przez długi czas. Do najczęstszych należą:

• utrata poczucia celu, sensu i energii oraz radości z pracy;
• zmęczenie, smutek, depresyjność;
• wyłączanie się z życia społecznego, które może nasilać istniejące problemy;
• narastająca tendencja do negatywnego myślenia o sobie i innych („Z kim ja pracuję?!”);
• nieuzasadnione przekonanie o utracie swoich zdolności i kompetencji zawodowych („Już nie jestem tak dobry, jak dawniej”);
• poczucie braku kontroli;
• cynizm.

FAZY WYPALENIA ZAWODOWEGO

Etap I – Wyczerpanie emocjonalne – osoby znajdujące się na tym etapie odczuwają stałe zmęczenie, rozdrażnienie i napięcie, którego nie potrafią obniżyć; nie umieją też skutecznie odpoczywać, co prowadzi do utrwalenia poczucia zmęczenia i irytacji, a drobne błędy i niepowodzenia stają się problemem nie do przezwyciężenia. Nawet codzienne rutynowe, obowiązki traktowane są jako duże obciążenie.

Etap II – Depersonalizacja (cynizm) – osoba, która dotarła do etapu wypalenia, coraz bardziej instrumentalnie traktuje klientów, kolegów z pracy czy podwładnych, postrzegając innych jako zło konieczne; niemożliwy jest jakikolwiek autentyczny, serdeczny kontakt; praca z ludźmi staje się obciążająca, a sami ludzie dobierani są jako osoby roszczeniowe, wymagające wsparcia, nic nieoferujące w zamian, nieprzyjazne i interesowne.

Etap III – Utrata poczucia kompetencji – osoba znajdująca się na tym etapie procesu wypalenia czuje, że nie jest wystarczająco kompetentna, aby poradzić sobie z codziennymi obowiązkami zawodowymi; nawet tymi, których wypełnianie dotychczas odbywało się bez trudu. Niemożliwe staje się również odnoszenie sukcesów zawodowych – winą obarcza się szefa, współpracowników lub własnych klientów, uważając, że brak kompetencji jest związany z faktem otrzymywania wyłącznie “trudnych przypadków”. Na tym etapie osoba wypalona zawodowo najczęściej podejmuje dramatyczną decyzję o rezygnacji z pracy lub zmianie zawodu.

JAK ZAPOBIEGAĆ WYPALENIU?

Aby uniknąć wypalenia w wymiarze psychicznym, powinieneś często upewniać się, czy to, co robisz, nadal jest ciekawe, czy nadal sprawia Ci przyjemność. Pamiętaj, że zasoby Twojej energii psychicznej są ograniczone, nie dopuść zatem do ich wyczerpania. Pomocne w tym zakresie są zachowanie asertywne w przypadkach, gdy inni chętnie obarczają Cię dodatkowymi zadaniami, konsumując tym samym Twoją energię. Niezbędna staje się umiejętność mówienia “nie”, jeżeli nie masz ochoty angażować się w kolejne przedsięwzięcia, w przeciwnym wypadku nieuchronnie grozi Ci niebezpieczeństwo wypalenia.

Jeżeli masz poczucie, że zagraża ci wypalenie lub że utraciłeś zdolność odczuwania satysfakcji z wykonywanej pracy, pomocne mogą okazać się następujące rady:

• Poddaj weryfikacji swoje cele i priorytety.
• Oceń, czy stojące przed Tobą wymagania korespondują z Twoimi celami.
• Przeanalizuj swoje możliwości w zakresie sprostania stawianym Ci wymaganiom.
• Jeżeli odczuwasz nadmiar obowiązków – dokonaj ich redukcji poprzez wycofanie się z realizacji wybranych zadań.
• Jeżeli kontakty z otaczającymi ludźmi pochłaniają zbyt wiele Twojej energii, postaraj się zwiększyć dystans wobec otoczenia. Masz prawo bronić się przed nadmierną eksploatacją emocjonalną czy psychiczną.
• Usprawnij swoje umiejętności w zakresie radzenia sobie ze stresem.
• Sprawdź, które z obszarów Twojego życia – praca, rodzina, etc. – generują największy stres i postaraj się go zmniejszyć zmienić, rozwiązując istniejące problemy.
• Skorzystaj z pomocy rodziny lub przyjaciół w uporaniu się ze stresem.
• Upewnij się, czy prowadzisz zdrowy styl życia:
• Poszukaj odpowiedniego dla siebie hobby, które doskonale regeneruje umysł.
• Przyznaj sobie prawo do wypoczynku, relaksu i przyjemności.
• Dbaj o swoją motywację i rozwój.

Omnichannel Service Design – unikalna usługa, kompleksowa oferta

Bold Brand Commerce, Logisys  oraz Grupa Nowe Motywacje połączyły siły...

Psychika i praca

Zmiana w obszarze myślenia o zdrowiu psychicznym w miejscu pracy...

Projekty innowacyjne – podejście do planowania

W poprzednim artykule zwróciliśmy uwagę na problem planowania w projektach...