Świat zmienia się obecnie w rekordowym tempie, a ilość bodźców i informacji docierających do każdego z nas jest tak duża, że znacząco przekracza optymalne normy biologicznego funkcjonowania i percepcji. Stymulacja jakiej każdego dnia doświadcza układ nerwowy powoduje niewyobrażalne napięcia, stres i przeciążenia, których często nie jesteśmy w stanie przyjąć. W efekcie coraz więcej zwykłych czynności staje się dla nas ogromnym wyzwaniem. Zjawisko to jeszcze kilka lat temu nie było tak zauważane, szczególnie w środowisku biznesowym. Obecnie jednak, po pojawieniu się kolejnej puli wyzwalaczy, wynikających z pandemii COVID-19, większość ludzi mierzy się z trudnymi emocjami i lękiem o przyszłość. Jak zatem możemy samodzielnie radzić sobie z obawami i pojawiającymi się coraz częściej kryzysami?
Emocje i ich znaczenie dla codziennego funkcjonowania
Strach, smutek, gniew, radość, złość, odraza – to tylko niektóre z emocji jakich doświadczamy każdego dnia. Są stanem znacznego poruszenia umysłu, który zwykle pojawia się nagle, mogą osiągać dużą intensywność, ale są przejściowe. Na emocje składają się trzy odrębne składniki: wyraz mimiczny, pobudzenie fizjologiczne i subiektywne doznanie. Psychologia wyróżnia trzy istotne cechy procesów emocjonalnych:
– wartościowość emocji – ich pozytywny lub negatywny charakter;
– natężenie emocji – określające wielkość ich wpływu na zachowanie;
– treść emocji – określające znaczenie bodźca i wywołanie konkretnego zachowania.
Procesy emocjonalne podzielić można na pierwotne – niższe, dotyczące zaspokojenia biologicznych potrzeb organizmu i wtórne – wyższe, dotyczące sfery wartości i wiedzy.
To, jakich emocji doświadczamy ma bezpośredni wpływ na nasze codzienne funkcjonowanie, zarówno w obszarze życia prywatnego jak i zawodowego, czyli np.: poziom realizacji celów, efektywność wykonywanych zadań, kreatywność, tempo uczenia się czy nawet jakość obsługi klienta. Dodatkowo emocje odczuwane w jednym obszarze przekładają się na pozostałe i mogą zarówno pozytywnie, jak i negatywnie wpływać na nasze zachowania. Są jednak nieodłącznym elementem naszego życia i nie mamy możliwości ich wyeliminowania czy też ograniczenia któregokolwiek z ich rodzajów. Emocje służą nam do wykrywania i unikania potencjalnych zagrożeń, umożliwiają funkcjonowanie w społeczeństwie, ale przede wszystkim determinują nasze codzienne zachowania. Umiejętność zarządzania emocjami jest gwarancją prawidłowego wykorzystywania ich pozytywnej roli i wpływu na nasze życie. Nieradzenie sobie z nimi lub jakiekolwiek zaburzenia emocjonalne mają jednak dezorganizacyjny i negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie jednostki.
Jak radzić sobie z emocjami?
- Zadbaj o wypoczynek i regenerację
Dbanie o odnowę własnych sił i odpowiednią ilość wypoczynku powoduje, że nie tylko fizycznie czujemy się lepiej, ale przede wszystkim mamy lepszą koncentrację, potrafimy skupić się na wykonywanych działaniach oraz znacznie szybciej doprowadzać je do końca. Odpowiednie planowanie czasu na sen, krótkie przerwy w pracy, aktywność fizyczną czy posiłki są tak samo ważne jak codzienne zawodowe obowiązki. I choć trudno traktować takie działania jako obowiązki służbowe, to coraz więcej osób i organizacji dostrzega, jak są one ważne dla odpowiedniego funkcjonowania. Szczególnie teraz, w okresie konieczności świadczenia pracy zdalnej i braku dostępu do wielu form aktywności fizycznej, kwestie zapewnienia sobie odpowiedniej dawki wypoczynku, ruchu oraz prawidłowego odżywiania mają kluczowe znaczenie dla normalnego funkcjonowania oraz radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Co więcej wypoczynek oraz aktywność fizyczna mogą dodatkowo dostarczać pozytywnych emocji niezbędnych do niwelowania skutków tych negatywnych.
- Poznaj siłę poszczególnych emocji i naucz się nimi zarządzać
Każda emocja niesie ze sobą określony ładunek energii, która może pobudzać lub zniechęcać do działania. By móc optymalnie zarządzać własnymi emocjami trzeba umieć poruszać się po całym wachlarzu emocji jakich się doświadcza. Rozpoznawanie wpływu każdej z nich oraz niesionego z nią ładunku powoduje, że można zacząć zarządzać ich proporcjami. Istotne jest bowiem umiejętne zachowywanie równowagi pomiędzy emocjami silnymi, ale dającymi energię do działania względem silnych emocji, które tej energii skutecznie nas pozbawiają. Warto zatem nie tylko znać zbiór własnych emocji, ale także przypisane im pozytywne lub negatywne wartości energetyczne. Rola organizacji w obszarze zarządzania emocjami przez zatrudnionych może być bardzo duża i obejmować np. programy edukacyjne ułatwiające zrozumienie własnego emocjonalnego świata, ale również dostrzeganie i akceptowanie emocji innych osób.
- Niweluj zły stres
Polscy pracownicy należą do najbardziej zestresowanych w Europie. Nadmierny stres jest coraz częściej nie tylko przyczyną wypalenia zawodowego, absencji, ale też rezygnacji z pracy. Stres jest nierozerwalnie połączony z emocjami. Choć jego zadaniem jest wyostrzenie uwagi, zmobilizowanie do działania i ułatwienie koncentracji, często jego zbyt duża lub długotrwała obecność może prowadzić do problemów z logicznym myśleniem, wnioskowaniem czy zapamiętywaniem, a w długoterminowo do wystąpienia wielu ciężkich chorób. Odpowiednie zarządzanie stresem we własnym życiu wpływa na to czego doświadczamy – dobry stres potrafi nas zmotywować, zły sparaliżować.
- Utrzymuj kontakty z ludźmi
Stałe relacje z ludźmi tworzą naturalną sieć wsparcia, jednocześnie wiążą się z występowaniem wielu emocji, nie tylko tych pozytywnych. Ważne zatem jest ich utrzymywanie i pielęgnowanie, zarówno w życiu prywatnym jak i zawodowym. Ich emocjonalna rola jest widoczna szczególnie teraz, gdy po wielu miesiącach pandemii część relacji, szczególnie tych zawodowych uległa rozluźnieniu lub całkowitemu zanikowi, w wyniku zmiany miejsca wykonywania pracy. Warto zadbać o nie ponownie, by emocje które im towarzyszyły powróciły i umożliwiły wywoływanie kolejnych.
- Nie martw się na zapas
Niektórzy z nas mają tendencje do martwienia się na zapas i przejmowania sytuacjami, na które nie mamy wpływu. Większość czarnych scenariuszy nigdy się nie realizuje. Warto zadać sobie pytanie: „Jaki mam wpływ na taką czy inną sytuację?” Jeśli żaden, lub niewielki, nie warto wkładać w to energii.
Lęk o przyszłość
Lęk o przyszłość spędza sen z powiek wielu osobom. Gdy pojawia się w jednym obszarze życia, bardzo szybko przenika do pozostałych, szczególnie teraz gdy zmiana funkcjonowania na polu zawodowym tak mocno przekłada się na życie osobiste. Strach przed utratą zdrowia czy życia, utratą pracy, konieczność adaptacji do wykonywania pracy zdalnej lub hybrydowej, utrata bezpośredniego kontaktu i relacji w zespole oraz w kręgach biznesowych, a także zatarcie granicy między życiem prywatnym i zawodowym w związku z pracą zdalną. To tylko niektóre z przyczyn pojawiającego się obecnie lęku u wielu zatrudnionych. W efekcie czego coraz więcej firm styka się aktualnie ze stale narastającymi problemami emocjonalnymi i psychicznymi swoich pracowników. Wielu z nich w okresie przedłużającej się izolacji coraz częściej potrzebuje profesjonalnego wsparcia. Ważne jest zatem zarówno podjęcie działań na poziomie jednostki, jak i na poziomie organizacji zatrudniającej pracowników.
- Jednostka kontra lęk
By móc niwelować występowanie lęku związanego z przyszłością w obecnej sytuacji warto podjąć następujące działania:
– ograniczyć źródła informacji i korzystać tylko z tych naprawdę sprawdzonych;
– dbać o własne dobre samopoczucie i zdrowie fizyczne;
– otaczać się ludźmi, z którymi można porozmawiać i którzy są dla nas realnym wsparciem;
– rozwijać własne zainteresowania i pasje;
– oddawać się refleksji nad własnym życiem, celami i marzeniami;
– rozmawiać z osobami, które już mierzyły się z podobnymi troskami;
– jasno wyznaczać własne granice – zarówno w obszarze przyjmowania stresu jak i negatywnych zachowań innych osób;
– jasno rozdzielać poczucie własnej wartości w poszczególnych obszarach życia i nie uzależniać swojej oceny w jednym obszarze od oceny w innym.
Choć wydawać może się to niezwykle trudne, im więcej energii w drobne działania włoży jednostka doświadczająca lęku, tym większa jest szansa na jego ograniczenie. Bez względu jednak na wszystko pomoc w walce z tego typu problemami mogą nieść również pracodawcy.
- Pracodawca konta lęk pracowników
Obecnie pracodawcy coraz bardziej świadomi problemów emocjonalnych pracowników podejmują wiele działań mających wspierać ich w walce z negatywnymi emocjami, stresem, lękiem czy problemami i kryzysami psychicznymi. Co mogę robić organizacje by redukować u zatrudnionych w nich pracownikach występowanie negatywnych emocji, stresu i lęku o przyszłość?
Możliwości jest oczywiście wiele jednak realizacja poniższych działań może powinna przynieść oczekiwane efekty i dać realne wsparcie pracownikom:
– otwarte i jasne komunikowanie o sytuacji w jakiej obecnie znajduje się organizacja;
– budowanie przyjaznego i pozytywnego miejsca pracy (nawet w warunkach pracy zdalnej);
– prowadzenie programów edukacyjnych w obszarze mental health i radzenia sobie w trudnych sytuacjach;
– przygotowywanie kadry kierowniczej do niesienia wsparcia członkom zespołu dotkniętym problemami natury emocjonalnej lub psychicznej;
– zapewnienie profesjonalnej opieki tym pracownikom, którzy samodzielnie nie radzą już sobie z lękiem, emocjami i problemami.
Współczesny pracownik, choć znacznie lepiej wykształcony i wykwalifikowany niż miało to jeszcze miejsce kilka dekad temu jest narażony na znacznie więcej czynników powodujących negatywne zmiany w obszarze jego emocji i psychiki. Obecna sytuacja dodatkowo wzmacnia poczucie lęku o przyszłość, będą jedną z najbardziej niepewnych na przestrzeni ostatnich wielu dziesięcioleci. Ze względu na zagrożenie dotykające tak wielu płaszczyzn życia jednostki niezwykle ciężko jest w sposób systemowy dostarczyć wsparcie wszystkim zatrudnionym, którzy doświadczają negatywnych emocji czy lęku. Najważniejsze jest oczywiście skupienie się na problemie danej jednostki i dostarczanie niezbędnej wiedzy i umiejętności samodzielnego radzenia sobie z problemami i niwelowania wpływu stresu czy lęku na codzienne życie. Prewencyjne działania w tym obszarze przyniosą bowiem znacznie lepsze efekty niż konieczność dostarczenia specjalistycznego wsparcia rzeszom pracowników. „Lepiej zapobiegać niż leczyć” – powiedzenie to nabiera obecnie znacznie większego znaczenia niż dotychczas i to przede wszystkim w obszarze kondycji i zdrowia psychicznego społeczeństwa.
Wzrasta liczba zatrudnionych z problemami emocjonalnymi i psychicznymi
Tempo życia, zbyt duża ilość informacji, niepewność jutra, permanentny stres i wiele innych negatywnych czynników powoduje, że w ostatnich latach coraz więcej osób mierzy się z problemami natury emocjonalnej i psychicznej. Izolacja, lęk i obawy wywołane pandemią wpłynęły na jeszcze mocniejsze uwydatnienie skali problemu. Jak wynika z danych pochodzących z badania EZOP (Epidemiologia Zaburzeń Psychiatrycznych i Dostępność Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej), co czwarty Polak zmaga się w swoim życiu z jakimś zaburzeniem psychicznym. A biorąc pod uwagę stale rosnące zainteresowanie wizytami psychologicznymi, psychiatrycznymi i terapeutycznymi w ostatnich miesiącach można się spodziewać, że sytuacja w najbliższym czasie nie ulegnie poprawie. Coraz częściej problem dostrzegają również świadomi pracodawcy, którzy nie tylko zaczynają się interesować kondycją psychiczną zatrudnionych, ale także programami edukacyjnymi i zapewnianiem profesjonalnej pomocy pracownikom, których dotyka kryzys. Co mogą zrobić pracodawcy by umiejętnie wspierać osoby, które mierzą się z problemami o podłożu emocjonalnym lub psychicznym?
Podmioty zatrudniające pracowników coraz częściej uznają zdrowie psychiczne i dobrostan pracowników za istotne kwestie, dostrzegając z jak wysokimi kosztami po ich stronie wiąże się ignorowanie tego obszaru. Absencje, nieefektywność, zaniedbywanie obowiązków czy pogarszające się relacje ze współpracownikami i negatywne wpływanie na atmosferę w zespole, to tylko niektóre negatywne skutki z jakimi może mierzyć się organizacja, w której pracownicy doświadczyli kryzysu i nie otrzymali odpowiedniego wsparcia. Już w listopadzie 2014 roku Komisja Europejska w dokumencie „Promowanie zdrowia psychicznego w miejscu pracy: Wytyczne dotyczące wdrażania kompleksowego podejścia” zachęcała pracodawców do kompleksowego podejścia do kwestii zdrowia psychicznego zatrudnionych wskazując, jak jest ono istotne z punktu widzenia samych organizacji oraz w jaki sposób można i należy wpływać na dobrostan pracowników. W ostatnich latach coraz więcej organizacji zdecydowało się na podjęcie różnych działań mających na celu dbanie o zdrowie psychiczne pracowników.
Biorąc pod uwagę kondycję opieki psychologicznej i psychiatrycznej w ramach służby zdrowia oraz w kontekście obecnej sytuacji, nie dziwi fakt, że we wrześniu tego roku Komisja Ekspertów ds. Ochrony Zdrowia Psychicznego przy Rzeczniku Praw Obywatelskich zaprezentowała kierunki zmian, jakie powinny zajść w ochronie zdrowia psychicznego. Według ekspertów stały dostęp do psychologa powinien być też elementem medycyny pracy – zwłaszcza po pandemii. Rekomendacje te choć na razie nie znalazły odzwierciedlenia w rzeczywistości są sygnałem również dla pracodawców, którzy mogą wziąć sprawy w swoje ręce i samodzielnie zapewnić zatrudnionym odpowiednie wsparcie.
Covid-owe problemy pracowników
Pierwszy kwartał 2020 roku przyniósł wiele zmian. Pandemia wywołana przez COVID-19 wpłynęła negatywnie na wiele obszarów codziennego funkcjonowania, a lęk pojawiający się w jednym obszarze życia, zaczął bardzo szybko przenikać do pozostałych. Zmiana funkcjonowania na polu zawodowym nie pozostała bez znaczenia dla zdrowia i życia osobistego wielu zatrudnionych. Strach przed utratą zdrowia czy życia lub niepełnosprawnością, strach przed utratą pracy, konieczność natychmiastowej wręcz adaptacji do wykonywania pracy zdalnej lub hybrydowej, utrata nieformalnych relacji w zespole, poznawanie i współpraca z nowymi pracownikami tylko wirtualnie oraz zacieranie granic między życiem prywatnym i zawodowym w związku z pracą zdalną. To tylko niektóre z obaw jakie pojawiły się w ostatnim czasie u wielu zatrudnionych. Coraz więcej firm boryka się ze stale narastającymi problemami swoich pracowników, którzy w okresie przedłużającej się izolacji coraz częściej potrzebują profesjonalnego wsparcia.
Jak wynika ze wstępnych wyników badania naukowego kierowanego przez dr hab. Małgorzatę Dragan „Zdrowie psychiczne w czasie pandemii Covid-19”, obecna sytuacja może być postrzegana jako traumatyczna. Wiele osób zgłasza nasilone objawy psychopatologii, takie jak ciągły lęk, obniżenie nastroju, przewlekłe napięcie, a występowanie objawów zaburzeń psychicznych sprzyja utrzymującemu się negatywnemu myśleniu (ruminowaniu). 75% dotychczas przebadanych określa obecną sytuację jako stresujące wydarzenie. Aż 51% zgłasza objawy wskazujące na załamanie funkcjonowania i wykonywania codziennych obowiązków, zaś 38% nasilone objawy depresyjne, a 62% uczestników badania relacjonuje nasilone objawy lęku uogólnionego, polegające na stałym odczuwaniu lęku lub nadmiernym zamartwianiu się, w znaczny sposób wpływających na wiele obszarów funkcjonowania w życiu codziennym. Znaczny odsetek badanych, bo aż 37% wskazuje natomiast na objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD).[1] Już wstępne wyniki prowadzonego badania pokazują z jak dużym problemem mierzą się obecnie pracownicy, a co za tym idzie ich pracodawcy.
Wsparcie ze strony pracodawcy
Obecnie świadomi pracodawcy coraz częściej poświęcają uwagę zdrowiu psychicznemu swoich pracowników. Nie tylko inwestują w programy edukacyjne przekazujące niezbędną wiedzę dotyczą dbania o ich dobrostan i rozpoznawanie wczesnych symptomów występowania problemów psychicznych. Coraz więcej organizacji przytłoczonych narastającą obecnie liczbą absencji wywołanych pogarszającym się stanem psychicznym zatrudnionych, decyduje się na zapewnienie im profesjonalnego wsparcia w postaci konsultacji lub stałych spotkań z psychologiem, terapeutą czy psychiatrą.
Zdrowie psychiczne pracowników w ostatnich miesiącach stało się jednym z głównych obszarów zainteresowania organizacji. Wielu pracodawców, dostrzegając skalę problemu, skupia się obecnie na kondycji i dobrostanie swoich pracowników. Firmy poszukują aktualnie nie tylko wiedzy na temat radzenia sobie ze stresem czy wypaleniem zawodowym, ale przede wszystkim lękiem, depresją i koniecznością adaptacji do zmiennych warunków, do których nie każdy zatrudniony jest w stanie dostosować się w obecnej, szczególnie niepewnej sytuacji. Na rynku dostępne jest coraz więcej kompleksowych programów wspierających pracowników w obszarze zdrowie psychicznego. Powstają one nie tylko z myślą o pracodawcach, dla których zdrowie psychiczne pracowników to jedno z kluczowych wyzwań, ale również by stale zwiększać świadomość skali problemu i możliwości radzenia sobie z nim. Dla wielu organizacji obecnie jest to bowiem nie tylko realny problem, ale przede wszystkim zagrożenie dla ich normalnego funkcjonowania w czasach wszechobecnej niepewności – twierdzi Justyna Sagan, współautorka programu Mental Health w firmie szkoleniowej Nowe Motywacje.
[1] http://psych.uw.edu.pl/2020/05/04/zdrowie-psychiczne-w-czasie-pandemii-covid-19-raport-wstepny-z-badania-naukowego-kierowanego-przez-dr-hab-malgorzate-dragan/
ROZMOWA Z MARTĄ HARNER, stylistką i trenerką wizerunku.
Ugruntowana pozycja menedżera, doskonała znajomość procedur, procesów i wszystkiego co otwiera perspektywę dalszego awansu. 9 lat spędziłaś w tej samej korporacji, w tym 5 lat na stanowiskach kierowniczych. Pamiętasz moment, kiedy poczułaś, że chcesz odmiany?
Byłam świeżo po trzydziestych urodzinach i już doskonale wiedziałam kim jestem i w jakim kierunku chcę się rozwijać. W pracy zdobyłam zaufanie, szacunek kilkudziesięcioosobowego zespołu, z którym przeszliśmy niejedną burzę i zdobyliśmy szczyty. Potrzebowałam rozwoju, nadal mając tą dziecięcą ciekawość ludzi, świata, sztuki, przygody. A rozwój to wyjście poza znaną strefę komfortu. Wtedy zdecydowałam, że połączę pasję i zarabianie. Wykupiłam dwumiesięczny wakacyjny kurs w Central Saint Martins w Londynie i Elisava w Barcelonie, z zakresu aranżowania witryn i przestrzeni sklepowych oraz stylizacji.