Wszechobecny konflikt – czyli jak reagujemy w konfliktach?
Ludzie radzą sobie z konfliktami na różne sposoby. Jedni starają się przed nim uciec, inni chętnie angażują się w niego. Umiejętność konstruktywnego zachowania w sytuacji trudnej jest bardzo ważna. Skutecznym sposobem jej osiągnięcia jest poznanie własnego wzoru agresywnego zachowania i kształcenia się w oddziaływaniu na własne negatywne uczucia agresji i gniewu. Właściwy sposób postępowania, zachowania jest bardzo ważny przy kierowaniu konfliktem. Wybór sposobu, metody rozwiązania konfliktu jest uzależniony przede wszystkim od zachowania się stron. Przyjęcie jednego z alternatywnych działań w sytuacji konfliktowej zależne jest również od tego, w jakim stopniu jesteśmy wrażliwi na interes partnera, a w jakim skoncentrowani na sobie. W związku z tym, w sytuacji konfliktu można wyróżnić działania, które implikują maksymalną satysfakcję obu stron (współpraca), jednostronną realizację interesu jednostki (rywalizacja) obustronną, częściową satysfakcję (kompromis) oraz tendencje do unikania konfliktu.
Poszczególne tendencje reagowania w obliczu konfliktu można opisać następująco:
- Rywalizacja (współzawodnictwo, dominacja, przeforsowanie)
Oznacza dążenie do realizacji własnych celów bez współpracy ze stroną przeciwną, dążeniu do rozstrzygnięcia konfliktu na swoją korzyść, forsowaniu własnego stanowiska. Polega na pokonaniu partnera przy pomocy siły, władzy, groźby. Tu najwięcej zyskuje najsilniejszy. Osoby przyjmujące postawy rywalizacyjne ujawniają silne dążenie do władzy, dogmatyzm, podejrzliwość albo poczucie niższości. Styl dominujący nazywany bywa twardym i taka postawa skłania do stosowania odpowiednich technik i chwytów negocjacyjnych – stawianie wygórowanych żądań, wymuszanie jednostronnych ustępstw, odrzucanie propozycji, usztywnianie swojego stanowiska. Nastawienie rywalizacyjne można określić jako walkę, w której druga strona postrzegana jest jako przeciwnik, różnica stanowisk – jako konflikt, a sposób i środek osiągnięcia celu – jako siła i przewaga. Tu zawsze istnieje strona przegrywająca, dlatego choć konflikt jest rozładowany nie jest on rozwiązany. Stosowanie tego stylu wiąże się z negatywnymi konsekwencjami jak wytworzenie niechęci czy nawet zerwanie kontraktu. Istnieje groźba, że przegrywający wycofa się ze współpracy i zaangażowania w rozważaną kwestię, a nawet zacznie poszukiwać dróg zemsty.
- Łagodzenie (dostosowywanie się)
Jest krańcowo różna od współzawodnictwa. Oznacza zaniedbanie swych indywidualnych celów oraz współpracę nad osiągnięciem celów przez drugą stronę. Związane jest z łagodzeniem kwestii spornych. Stosowane jest w przypadkach, gdy zachowanie dobrych stosunków ze stroną przeciwną ma większe znaczenie niż własne zwycięstwo. Można je uznać jako miękki styl negocjowania, przy którym uczestnicy są przyjaciółmi, celem jest porozumienie. Ustępuje się, aby pielęgnować wzajemne stosunki, łatwo zmienia się stanowisko i poddaje presji drugiej strony. Styl ten jest stosowany głównie w negocjacjach przyjacielskich i rodzinnych.
- Unikanie – wycofywanie się, ucieczka, odwrót
Zachodzi w przypadku gdy istnieje mała szansa na rozwiązanie konfliktu w zadowalający sposób, ze względu na nieodpowiedni moment, zaś konfliktowy problem nie jest krytyczny. Unikanie jest stosowane gdy strony dojdą do wniosku, że mają do czynienie z konfliktem polegającym przeważnie na emocjach i że konflikt ten nie może być konstruktywnie rozwiązany. Oparte jest na założeniu, że koszty ewentualnego udziału w procesie rozwiązywania konfliktu byłyby większe od korzyści, jakie dawałoby osiągnięcie porozumienia. Unikanie to niepodejmowanie żadnych aktywnych działań
i oczekiwanie na samoistne wygaśnięcie konfliktu po zniknięciu jego przedmiotu. Ma miejsce także wtedy, gdy jedna strona rezygnuje zarówno z realizacji własnych interesów, jak z udziału w osiąganiu celów drugiej strony.
- Kompromis
To znalezienie pośredniego rozwiązania, satysfakcjonującego obie strony i częściowe zaspokojenie potrzeb stron. Oznacza wzajemną, częściową rezygnację z realizacji własnych celów dla osiągnięcia porozumienia i uzyskania obopólnych korzyści.
Jest to bardzo często stosowana taktyka rozwiązywania sporu, jednak dość rzadko jest najlepszym rozwiązaniem.
- Współpraca
Każda ze stron akceptuje cele partnera i strony pracują razem nad wspólnym osiągnięciem swych celów, rozwiązując pojawiające się przy tym problemy. Jest to więc technika poszukująca rozwiązań akceptowanych przez obie strony konfliktu. Poprzez bezpośrednią otwartą łączność i wymianę poglądów wypracowane jest trzecie rozwiązanie integrujące obie strony, a jednocześnie korzystniejsze od ich pierwotnych propozycji. Jest to więc najefektywniejsza, choć równocześnie najtrudniejsza metoda rozwiązywania konfliktów. Wymaga ona dużych umiejętności interpersonalnych oraz umiejętnego wykorzystania czynnika czasu.
Nikt z nas nie posiada jednej metody radzenie sobie z konfliktami. Człowiek stosuje pewne metody częściej niż inne i dlatego właśnie na tych metodach polega. Warunkiem tego są zarówno cechy jego osobowości jak i skuteczność danej metody. Jeżeli dowiemy się, jak jesteśmy skłonni reagować, poznamy nasze mocne i słabe strony oraz jakie błędy możemy popełniać szukając rozwiązania
Style reagowania to wyuczona umiejętność i wciąż możemy ją udoskonalać. Umiejętności zdadzą się na nic, jeśli się ich nie wykorzysta. Umiejętności należy wykazywać poprzez odpowiednie zachowania. Rozwiązanie konfliktu może być skuteczne i będzie stanowić doświadczenie kształcące, jeżeli wszystkie strony konfliktu zmienią się, nabywając nowe umiejętności i zachowując się w nowy, odmienny od dotychczasowego sposób.